In een intensieve samenwerking tussen de zeggenschap, medezeggenschap, de vakbonden en talloze belangengroepen heeft NS in 2019 een nieuwe strategie vastgesteld.
Niet meer 'van station tot station' maar 'van deur tot deur', dat is het aanbod van NS aan Nederland. Een einde maken aan het vooroordeel 'NS brengt je van een plek waar je niet bent naar een plek waar je niet moet wezen'. De resultaten over 2019 waren historisch goed, een goed klantoordeel en een redelijk rendement, we waren klaar voor de volgende stap.
En toen kwam corona daar in maart 2020 als een duveltje uit een doosje. De boodschap van de overheid was 'blijf zoveel mogelijk thuis'. De brave Nederlanders gaven daar massaal gehoor aan, het reizigersvolume daalde met 90%. Ondanks de dramatische daling van het reizigersvolume bleef het aanbod aan treindiensten nagenoeg ongewijzigd. Het gevolg was dat het rijdend personeel met lege treinen ging rijden en ook de portemonnee van NS werd steeds leger. Gelukkig kwam de overheid over de brug met een bereikbaarheidsvergoeding maar deze is niet toereikend voor de kosten. Om het tekort verder terug te dringen besloot de NS directie tot het starten van een bezuinigingsoperatie met de naam 'Samen door de crisis'.
Met de vakbonden heeft NS een nieuwe cao afgesproken waarin NS onder meer tot 2025 een garantie op werk geeft aan iedereen die op 11 december 2020 in dienst was. Maar tegelijkertijd heeft NS aangegeven aan te sturen op een kleinere organisatie, een reductie van ongeveer 2.300 fte.
Na een centraal akkoord met de Centrale Ondernemingsraad ligt de concrete invulling van deze transitie op het bordje van de vier ondernemingsraden die binnen NS actief zijn.
We zijn nu een aantal maanden in overleg met de zeggenschap en van beide zijden is het een intensieve opgave. De ondernemingsraad C&O en Groep (Commercie & Ontwikkeling en Groep) beoordeelt de plannen die ze ontvangt positief kritisch. Op dit moment liggen er een aantal adviesaanvragen op ons bordje die we in samenhang beoordelen. We hebben met onze bestuurder een aantal kaders afgesproken. Zo moet werk wel echt verdwijnen en niet op plek één verdwijnen en op plek twee weer terugkomen.
De inrichting van de organisatie beoordelen we volgens de zogenoemde three-lines of defence. Concreet betekent dit dat er in een organisatie een scheiding moet zijn tussen de functies 'beleid', 'uitvoering' en 'werking van beleid'. Daarnaast kijken we naar de veranderprogramma's die al liepen en blijven doorlopen, er moet één integrale veranderagenda komen. Deze veranderagenda gaat in op de aspecten 'mensen', 'techniek' en 'processen'.
Veranderingen moeten ook in de goede volgorde plaatsvinden. Hiervoor gebruiken we altijd de volgende metafoor: 'de transformatie in mijn huis bestaat uit een nieuw muurtje met mooi behangetje'. Om deze transformatie succesvol te doorlopen moeten de drie acties 'muurtje bouwen', 'stukadoren' en 'behangen' in deze volgorde, dus in samenhang, plaatsvinden en niet andersom.
De afspraken die onder meer gemaakt zijn met betrekking tot de werkgelegenheidsgarantie zouden moeten leiden tot een grotere beweeglijkheid binnen het NS-concern. In jargon wordt dat tegenwoordig Agile genoemd.
Als businessarchitect klinkt veranderen mij als muziek in de oren, een grote inspirator voor architecten[1] (bouwers/veranderaars in samenhang) is Vitruvius (81 v. Chr. - 15 v. Chr.). Hij ontwierp gebouwen die moesten voldoen aan drie voorwaarden: stevigheid, bruikbaarheid en schoonheid.
Met de transformatie die NS in de komende jaren wil doormaken kunnen we dus handen en voeten geven aan het aspect 'bruikbaarheid': we gaan bewijzen dat Nederland niet zonder NS kan. Niet alleen van station naar station maar van deur tot deur. En dat gaat lukken, de NS-organisatie heeft de organisatorische 'stevigheid' in het afgelopen jaar laten zien. Om te kunnen veranderen moet je in ieder geval met één been (standbeen) stevig op de grond staan, anders ga je zweven. Het is eigenlijk onvoorstelbaar hoe wendbaar NS zich heeft getoond in de afgelopen anderhalf jaar. Zaten we tot 15 maart 2020 bijna dagelijks op kantoor, nu doen we alles via MS Teams. Over wendbaarheid gesproken... Vol vertrouwen kijken we samen uit naar 'het nieuwe normaal', een wereld waarin bijvoorbeeld fysiek en digitaal hand in hand zullen gaan. Een wereld waar we wendbaar gaan worden in bijvoorbeeld onze werktijden. Als we dat goed doen kunnen we de dure en volle spits uitsmeren over een groter gedeelte van de dag. Hiermee worden onze kosten lager en houden we het treinkaartje betaalbaar.
Dick van Dijk
VHS'er en lid ondernemingsraad C&O en Groep
[1] architect [bouwmeester] frans: architecte; latijn: architectus [bouwmeester, ontwerper]; grieks architekton [bouwmeester]. Het woord is samengesteld uit archi- [voornaamste] + tekton [timmerman, handwerksman, kunstenaar], verwant met technè [techniek, kunst, kunde].
Met VHS blijf je op de hoogte!
