Alweer vijf jaar zit ik in de ondernemingsraad C&O en Groep van NS. En dat blijf ik graag nog een tijdje doen, het kost toch even om je draai te vinden en volgens mij lukt het mij steeds beter om constructief medezeggenschap te voeren.
De OR C&O en Groep vertegenwoordigt naast een aantal grote stafafdelingen zoals IT, Finance, HR en Procurement ook een cohort aan kleine afdelingen zoals Communicatie, Legal en Audit. Vanuit NS is CFO Bert Groenewegen onze gesprekspartner.
In de afgelopen jaren heb ik deel uitgemaakt van een aantal strategiegroepen om, samen met de zeggenschap en de bonden, mee te denken over de toekomst van NS. De leukste groep was ''NS in de regio''. In de laatste jaren hebben we ons vooral toegelegd op het hoofdrailnet maar om deze slagader in de bereikbaarheid van Nederland goed te laten werken heb je aanvoer vanuit de regio nodig. En dat was verder kijken dan alleen railvervoer. Ook de auto, de fiets, de bus, de taxi, enzovoort, werden in de oplossing betrokken om Nederland bereikbaar te houden. En toen kwam ook de link naar mijn eigen vakgebied IT: hoe makkelijk is het wanneer je drempelloos van de ene modaliteit in de andere modaliteit kunt stappen. Niet meer van station naar station maar van deur tot deur. En geen proces van bovenaf maar gevoed van onderop. En dan waren we soms heel idealistisch en dan kwam er een rekenmeester vanuit de coulisse die ons duidelijk maakte dat we geen liefdadigheidsinstelling zijn maar dat er ook pecunia verdiend moet worden.
Binnenkort zijn er weer verkiezingen voor de vier ondernemingsraden binnen NS. Maar wat is dat nu eigenlijk medezeggenschap. ''Medezeggenschap'' is wat ondernemingsraden onderscheidt van de vakbonden. Als lid van de ondernemingsraad kun je (mede)zeggenschap over de onderneming krijgen. Deze medezeggenschap gaat in de regel over het ''hoe'' en niet over het ''wat''. De bestuurder kan een voorgenomen besluit nemen om over te gaan tot het vervoeren van goederen in plaats van reizigers. De rol van de medezeggenschap in een dergelijke casus staat beschreven in de Wet op de Ondernemingsraden (WOR), voornamelijk in artikel 27 (instemmingsrecht) of artikel 25 (adviesrecht). Als medezeggenschap kun je bij een dergelijk voorstel dus om instemming of om advies gevraagd worden. Deze WOR is vastgesteld in 1950 en de laatste aanpassingen hebben plaatsgevonden in 1998!!
In de laatste 23 jaar is de wereld echter ingrijpend veranderd, niet in de laatste plaats door de komst van het Internet en de communicatiemogelijkheden die dat heeft opgeleverd. Veranderingen buitelen over elkaar heen en hierop is deze wet (nog) niet aangepast. Je moet dus tot een andere manier van samenwerken met de bestuurder zien te komen om niet als vertragende factor te gaan werken, aan het geven van een advies of instemming zijn namelijk termijnen verbonden. Totdat er instemming is verleend of advies is gegeven moet de bestuurder wachten met de invoering van zijn voorgenomen besluit.
Om onze invloed te nemen hebben we de WOR in het nachtkastje gelegd, we proberen onze samenwerking met de werkgever te zien als een goed huwelijk, pas als het nodig is pakken we de WOR uit het nachtkastje, maar eigenlijk is het dan al te laat. Gelukkig is dat in de laatste vijf jaar niet voorgekomen, door een goed onderling vertrouwen krijgen we soms meer dan waar we strikt recht op hebben. Zo was er onlangs een adviesaanvraag over het volgende plateau van Unite (harmonisatie ERP-systemen), strikt genomen is dit niet adviesplichtig, toch hebben we van onze bestuurder de mogelijkheid gekregen om onze visie hierop te geven als or en hem hopelijk enkele waardevolle adviezen kunnen geven.
Als or kijken we of het gesprek tussen medewerker en management goed verloopt en of alles wat gezegd moet worden ook gezegd wordt of kan worden. Daarnaast kijken we of bij de inrichting van de organisatie wordt voldaan aan een aantal basisprincipes zoals ''de span of control'' en daaraan gekoppeld de handelingsvrijheid van medewerkers. Hoe duidelijker de kaders en de richtlijnen en ''de stip op de horizon'' zijn hoe autonomer teams kunnen werken zonder elkaar tegen te werken. Daarnaast kijken we of de ''three lines of defence'' goed zijn belegd. Waar wordt het beleid gemaakt, waar wordt het uitgevoerd en waar worden gekeken of er wordt gewerkt conform het afgesproken beleid. En als er een voorstel komt om de organisatie in te krimpen kijken of het werk ook echt vermindert.
Het overleg gaat in de regel meer over het proces dan over de inhoud. Dat we toch niet los staan van de inhoud wordt geborgd doordat we in onze or-leden hebben met verschillende achtergronden en omdat we, als dat nodig is, op zoek gaan naar specialisten in de organisatie om ons te laten informeren hoe zaken precies zitten.
In het overleg dat de ondernemingsraad C&O en Groep voert werkt dat naar mijn indruk vrij goed, de afspraak die we met de bestuurder hebben om elkaar niet te verrassen wordt in de regel goed nageleefd. En als we het even zijn vergeten is een telefoontje snel gepleegd of een kopje koffie snel getapt.
Ik hoop de komende jaren opnieuw deel uit te maken van dit proces en nodig iedere VHS'er van harte uit om zich ook eens in de wereld van de medezeggenschap te wagen. Stel je kandidaat! En mocht je vragen hebben, ik ben altijd in voor een kopje koffie.
Dick van Dijk
VHS'er en lid OR C&O- en Groep NS
Met VHS blijf je op de hoogte!
